Áp thấp là gì? Sự hình thành cả áp thấp và ảnh hưởng cần biết

Chắc hẳn bạn đã nhiều lần nghe đến thuật ngữ “áp thấp” hay “áp thấp nhiệt đới” trong các bản tin dự báo thời tiết, đặc biệt là vào mùa mưa bão ở Việt Nam. Vậy áp thấp là gì mà chúng ta cần phải quan tâm đến vậy?

Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn một cái nhìn toàn diện và dễ hiểu nhất về áp thấp, từ khái niệm, quá trình hình thành cho đến những tác động trực tiếp của nó đến đời sống và cách phòng chống hiệu quả.

Áp Thấp Là Gì?

Để hiểu đơn giản, áp thấp là một vùng khí quyển có áp suất không khí thấp hơn so với các khu vực xung quanh. Không khí luôn có xu hướng di chuyển từ nơi có áp suất cao đến nơi có áp suất thấp, do đó, gió sẽ thổi xoáy vào trung tâm của vùng áp thấp này.

Tuy nhiên, thuật ngữ mà chúng ta thường nghe trong dự báo thời tiết là Áp Thấp Nhiệt Đới. Đây là một khái niệm cụ thể hơn:

Áp thấp nhiệt đới là một hệ thống xoáy thuận quy mô synoptic (quy mô lớn) được đặc trưng bởi một vùng áp suất thấp và sự lưu thông của gió ở tầng thấp. Nó hình thành trên các vùng biển nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới.

Một áp thấp nhiệt đới có các đặc điểm nhận dạng rõ rệt:

• Sức gió: Có sức gió mạnh nhất ở gần tâm, duy trì liên tục trong một phút từ 39 – 62 km/h (tương đương cấp 6, cấp 7 theo thang Beaufort).
• Cấu trúc: Đã hình thành một tâm xoáy rõ rệt với các dải mây đối lưu xoắn vào trung tâm.

Áp thấp nhiệt đới được xem là giai đoạn đầu tiên trong quá trình phát triển của một cơn bão. Nếu mạnh lên, nó có thể trở thành bão (typhoon/hurricane).

Quá Trình Hình Thành Áp Thấp Nhiệt Đới

Áp thấp nhiệt đới không tự nhiên xuất hiện. Chúng được hình thành khi có đủ các điều kiện “thiên thời, địa lợi” nhất định. Quá trình này khá phức tạp nhưng có thể được tóm gọn qua các bước sau:

1. Điều kiện cần: Nước biển ấm

• Yếu tố tiên quyết là một vùng biển rộng lớn có nhiệt độ bề mặt nước biển từ 26.5°C trở lên và ở độ sâu ít nhất 50 mét. Đây chính là nguồn năng lượng khổng lồ cung cấp “nhiên liệu” cho áp thấp hình thành và phát triển.

2. Sự Bốc Hơi Và Hình Thành Đối Lưu

• Nước biển ấm bốc hơi mạnh, tạo ra một lượng lớn không khí nóng và ẩm bay lên cao.
• Khi lên cao, không khí này lạnh đi, hơi nước ngưng tụ thành những đám mây đối lưu khổng lồ, đồng thời giải phóng một nguồn năng lượng lớn gọi là “nhiệt ẩn ngưng kết”. Nguồn năng lượng này tiếp tục làm nóng cột không khí, khiến nó càng bay lên cao hơn nữa.

3. Tạo ra Vùng Áp Suất Thấp

• Khi không khí nóng ẩm liên tục bốc lên, vùng không khí ở bề mặt biển sẽ bị “hụt”, tạo ra một khu vực có áp suất thấp hơn so với xung quanh.

4. Sự Tác Động Của Hiệu Ứng Coriolis

• Không khí từ các vùng áp suất cao hơn xung quanh bắt đầu tràn vào để lấp đầy vùng áp suất thấp.
• Do sự tự quay của Trái Đất, lực Coriolis làm cho dòng không khí này không đi thẳng vào tâm mà bị lệch hướng và bắt đầu xoay tròn quanh tâm áp thấp (ngược chiều kim đồng hồ ở Bắc Bán Cầu và cùng chiều ở Nam Bán Cầu).

Khi sự xoáy này được tổ chức tốt và tốc độ gió đạt ngưỡng 39 km/h, một áp thấp nhiệt đới chính thức được hình thành.

Những Ảnh Hưởng Chính Của Áp Thấp

Mặc dù không có sức tàn phá khủng khiếp như bão, áp thấp nhiệt đới vẫn là một hình thái thời tiết nguy hiểm và có khả năng gây ra nhiều tác động tiêu cực, đặc biệt là ở các vùng ven biển và đất liền mà nó đi qua.

1. Gây Mưa Lớn, Kéo Dài

• Đây là ảnh hưởng nguy hiểm và phổ biến nhất của áp thấp. Do liên tục hút một lượng lớn hơi ẩm từ biển, áp thấp gây ra những trận mưa rất to và kéo dài trên một diện rộng.
• Hậu quả: Gây ra lũ lụt nghiêm trọng ở các vùng trũng, đô thị; làm tăng nguy cơ sạt lở đất ở các khu vực đồi núi, ven sông suối.

2. Gió Mạnh và Sóng Lớn

• Với sức gió từ cấp 6 – 7, giật cấp 8 – 9, áp thấp nhiệt đới có thể làm gãy đổ cây cối, hư hại nhà cửa cấp 4, các công trình đang thi công và gây nguy hiểm cho người đi đường.
• Trên biển, gió mạnh tạo ra sóng lớn từ 2-4 mét, gây nguy hiểm cực lớn cho tàu thuyền đánh cá, tàu vận tải nhỏ và các hoạt động ven biển.

3. Tiềm Năng Mạnh Lên Thành Bão

• Mọi áp thấp nhiệt đới đều có khả năng mạnh lên thành bão nếu tiếp tục di chuyển trên vùng biển ấm và các điều kiện khí quyển thuận lợi.
• Vì vậy, việc theo dõi chặt chẽ đường đi và diễn biến của áp thấp là vô cùng quan trọng để có thể chủ động phòng chống, giảm thiểu thiệt hại nếu nó mạnh lên thành bão.

Cần Làm Gì Khi Có Tin Áp Thấp?

Khi nhận được thông tin về một áp thấp nhiệt đới sắp ảnh hưởng đến khu vực của mình, bạn cần bình tĩnh và chủ động thực hiện các biện pháp sau:

• Theo dõi thường xuyên: Luôn cập nhật các bản tin dự báo thời tiết từ các nguồn chính thống như Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, đài truyền hình, đài phát thanh địa phương.
• Gia cố nhà cửa: Chằng chống lại mái nhà (đặc biệt là mái tôn, pro-xi-măng), cửa sổ, cửa ra vào. Cắt tỉa cành cây lớn có nguy cơ gãy đổ gần nhà.
• An toàn trên biển: Ngư dân và các tàu thuyền phải ngay lập tức tìm nơi trú ẩn an toàn, không được ra khơi.
• Chuẩn bị ứng phó: Chuẩn bị sẵn đèn pin, nước uống, lương thực, thuốc men và các vật dụng cần thiết để dùng trong trường hợp mất điện hoặc bị cô lập do mưa lũ.
• Tránh xa khu vực nguy hiểm: Không đi lại ở các vùng trũng thấp, ven sông suối, các khu vực có nguy cơ sạt lở đất khi mưa lớn đang diễn ra.

Kết luận

Áp thấp nhiệt đới là một hiện tượng thời tiết phổ biến nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Hiểu rõ áp thấp là gì, nó hình thành ra sao và gây ảnh hưởng như thế nào là kiến thức cần thiết giúp mỗi chúng ta chủ động hơn trong việc bảo vệ an toàn cho bản thân, gia đình và tài sản trước những biến động của thiên nhiên. Hãy luôn là một công dân thông thái, biết lắng nghe và hành động theo các chỉ dẫn phòng chống thiên tai. Đừng quên cập nhật tin tức thời tiết mới nhất ở Báo Thời Tiết nhé